اضطراب دانش آموزان دبیرستانی

اضطراب دانش آموزان دبیرستانی

اضطراب در نوجوانان بویژه دانش آموزان دبیرستانی امری بشدت حساس و مهم است.
در این پژوهش تیم تحقیقاتی استاد شاه بابائی درصدد است که به عوامل ایجاد و راهکارهای پیشنهادی رفع این اختلال بپردازد.
در مقالات قبلی گفتیم که اضطراب یعنی دلشوره، وحشت، نگرانی و یا ترس از حادثه ای است که اتفاق نیفتاد است.

اضطراب یکی از اختلالات دوران نوجوانی و بلوغ محسوب می شود و یکی از بارزترین مسائل عاطفی و هیجانی که دانش آموزان دبیرستانی با آن مواجه هستند، اضطراب یا اختلال اضطرابی را می توان نام برد.
نوجوانی یکی از مراحل مهم در تکامل روانی و اجتماعی هر فردی است.
رشد و بلوغ و بحران هایی که خاص این دوره است، اعتماد به نفس کم و عزت نفس پائین، اضطراب بیش از اندازه و سردرگمی باعث برجسته شدن فوق العاده این دوره از عمر می شود.

دانش آموز نوجوان نیز مانند هر انسانی با ۵ نیاز اساسی ژنتیکی متولد می شود مانند:
نیاز به زنده ماندن، نیاز به عشق، نیاز به قدرت، نیاز به آزادی، نیاز به تفریح. سلامتی روان هر نوجوان مثل هر انسان دیگری در گرو تأمین درست این ۵ نیاز است.
به هر اندازه به هر نیاز نوجوان پرداخته نشود به او آسیب بیشتری وارد می شود.اضطراب نوعی از این آسیب ها است.

اضطراب در نوجوانان باعث تأثیر در زندگی عادی و عملکرد تحصیلی آنها می شود و نوع شدیدتر آن موجب اثراب بسیار زیانبار بر سلامت روانی و جسمی فرد می شود.
اضطراب یک نوع احساس عادی در افراد است، زمانی که این احساس شدت یابد منجر به نتایج نامطلوب و مضری می شود که از جمله آن می توان به کاهش پیشرفت تحصیلی اشاره کرد.

به میزانی که این اضطراب کاهش یابد به همان میزان پیشرفت تحصیلی افزایش می یابد.
گاهی والدین با امر و نهی های بیجا، انتظارات غیر منطقی، اختلافات زناشوئی، بیماری یکی اعضای خانواده، روابط بسیار کم میان خواهر و برادر و نیز مشکلات مالی در به وجود آمدن این حالت در نوجوانان دبیرستانی بسیار مؤثر هستند.

علائم احساسی و جسمانی اضطراب دانش آموزان دبیرستانی

در دوران دبیرستان در دختران و هم در پسران روابط احساسی و عاشقانه نمود پیدا می کند و این عامل یکی از مسائل مهم اضطراب آور این دوران به حساب می آید، زیرا جدایی از فرد مورد علاقه یا دست نیافتن به او و مواردی مشابه آن عامل مهمی در ایجاد اضطراب دانش آموز دبیرستانی است.

در مجموع ارتباط با جنس مخالف و تنها شدن با او، فکر کردن و دل مشغولی نسبت به فرد مورد نظر،  نگرانی از اینکه او نتواند نیازهای جنس مخالف را برآورده کند یا حتی نتواند با کسی ارتباط عاشقانه ایجاد کند از موارد اضطراب آور این دوران است.

رویدادهای ناگوار همچون تصادف، بیماری، مرگ، تعرض، سواستفاده جسمی و روحی اثرات زیانباری بر روی دانش آموزان دبیرستانی دارد. این موارد همگی به نوبه خود موجب ایجاد شرایط اضطراب آور در فرد می شود.

تأثیر اضطراب در رفتار دانش آموزان دبیرستانی

از عوامل شایع رفتاری اضطراب در نوجوانان می توان به تغییر عادات خواب یا دیر خوابیدن، استراحت کم، کم خوردن و کم غذایی اشاره کرد.
اضطراب بر تغییر رفتار نوجوان دبیرستانی مانند جویدن ناخن ها، راه رفتن زیاد یا بی قراری، فراموشکاری در انجام امور در منزل و مدرسه، عدم تمرکز، دیدگاه های منفی، قضاوت های اشتباه و … تأثیرگذار است.

زمانی که دانش آموز در دوران تحصیل به مدارس پر از فشار و پر از استرس وارد شود، توقعات از او بالا برود، از آینده ترسانده شود، با الگوهای موفق اطراف مقایسه شود و…
این موارد همگی باعث می شود که تمام زندگی فرد در مدرسه خلاصه شود و نمی تواند سایر نیازهای خودش را برآورده کند و باعث بی انگیزه شدن، خنثی شدن، مضطرب شدن و پرخاشگری بیش از اندازه وی خواهد شد.

نوجوان دبیرستانی دوست دارد به روشی خاص لباس بپوشد و از کلمات رایج نوجوانان هم سن خود استفاده کند و در کل دوست دارد جذاب باشد یا در اصطلاح امروزی می خواهد (شاخ) باشد.
در این دوران نوجوان خود واقعی اش را نادیده گرفته و می خواهد فرد دیگری باشد. دست نیافتن به این موارد، برای او اضطراب آور خواهد بود.
روی آوردن به سیگار، دخانیات، مشروبات الکلی از تجربه های جدید محیط هم سن و سالان دانش آموز دبیرستانی است.

تلاش برای انجام این امور برای ایجاد رضایت و پذیرفته شدن در گروه دوستان و هم سن و سالان خود است.
گاهی انجام ندادن این موارد موجب عدم پذیرش از طرف دوستان و ایجاد اضطراب از تنهایی در فرد دبیرستانی می شود.
غیرمنطقی شدن، کم کردن وزن، احساس ناامیدی، احساس پشت و پناه نداشتن، توجه نکردن به ظاهر نیز می تواند از علائم دیگر این نوع اضطراب باشد.

رابطه آموزش و عملکرد علمی در ایجاد اضطراب دانش آموزان دبیرستانی

عملکرد علمی مانند اضطراب انجام تکالیف و گزارش کارها و امتحانات در طول دوران تحصیل از عوامل مهم و پر تنش این دوران است.
امتحان کنکور نیز از مهمترین امتحانات سرنوشت ساز یک دانش آموز دبیرستانی است و ترس و اضطراب از نتایج آن  و ورود به دانشگاه با افزایش پایه تحصیلی، روز به روز  بیشتر در نوجوان دبیرستانی نمود پیدا می کند.
گاهی ایجاد رقابت نامناسب در مدرسه در زمینه درسی، فعالیت های ورزشی و فوق برنامه به منظور عملکرد بهتر و نمرات عالی تر در ایجاد حسادت و نفرت بین دانش آموزان و ایجاد اضطراب تحصیلی بسیار مؤثر است.

تأثیر عوامل جانبی در ایجاد اضطراب دانش آموزان دبیرستانی

کمبود زمان برای انجام تکالیف یکی دیگر از عوامل اضطراب آور محسوب می شود.
استفاده از شبکه های اجتماعی در شکل دادن به سلامت روان و اضطراب فرد بسیار تأثیرگذار است.
استفاده بیش از حد رسانه هایی مانند اینترنت، شبکه های اجتماعی، بازی های ویدیوئی و کامپیوتری، وبگردی موجب هدر دادن وقت دانش آموز شده و در نتیجه زمان کافی برای انجام تکالیف خود نداشته و اضطراب او را تشدید می کند.

تغییرات اساسی در منزل مانند نقل مکان، زندگی در شهر جدید، ورود فرد جدید به خانه مانند ناپدری یا نامادری، طلاق والدین موجب اثرات بسیاری در درس خواندن و رفتار دانش آموز در مدرسه می شود.
از این رو دانش آموز برای برآورده کردن انتظارات معلم و اولیای مدرسه دچار اضطراب می شود.
مصرف بیش از حد هله هوله، تنقلات و غذاهایی مانند پیتزا و برگرها و… در ایجاد اضطراب در دانش آموز دبیرستانی بی تأثیر نیست.

تأثیر تغییرات جسمانی در ایجاد اضطراب در دانش آموزان دبیرستانی

تغییرات جسمانی که در زمان بلوغ برای افراد اتفاق می افتد، مصادف با دوران دبیرستان است که باعث اضطراب در فرد می شود.
زیرا نوجوان نمی داند در بدنش چه تغییراتی در حال وقوع است و همچنین علت تغییرات احساسات خود را نمی داند.
افسردگی، گوشه گیری، کج خلقی، آشفتگی، عصبانیت زیاد، سردرد، یبوست، تهوع، سرگیجه، خستگی، تپش قلب، کم اشتهایی، بی حالی، از علائم جسمانی اضطراب دانش آموزان دبیرستانی محسوب می شود.
در دختران دبیرستانی به بروز عادت ماهیانه می توان اشاره کرد.که این مورد خود به تنهائی در ایجاد اضطراب در نوجوان دختر بسیار مؤثر است. تحقیقات نشان داده است که در دختران تغییرات چهره و ظاهر بیشتر از پسران در دوران دبیرستان اضطراب آور است.
در پسران نیز تغییرات صدا، تغییرات جسمانی و ایجاد محاسن در صورت موجب نگرانی و اضطراب در فرد می شود.
به طور کلی دختران نسبت به پسران بیشتر به اختلال اضطراب در دوران دبیرستان دچار می شوند.

رابطه اضطراب با زندگی اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی

در این دوران فرد تمایل دارد عضو گروه های مختلف شود و در جمع هم سن و سالهای خود قرار بگیرد و آنها نیز متقابلاً او را قبول کنند. در این دوران دانش آموزان به دوستان خود بیشتر از خانواده اهمیت می دهند و دوست دارند با آنها زیاد معاشرت کنند.

ارتباط پول در وقوع اضطراب در دانش آموزان دبیرستانی

کمبود پول و بحران مالی آسیب زیادی بر نوجوان دبیرستانی می زند، زیرا دانش آموز نمی تواند مشکل را حل کند و دچار اضطراب می شود و نیز یکی دیگر از عوامل اضطراب فرزندان خانواده های کم درآمد، پرداخت شهریه و هزینه ادامه تحصیل است.

راهکارهای اساسی برای ارتقای سلامت روانی دانش آموزان دبیرستانی

خدمات بهداشت روانی در دانش آموزان، آموزش مهارت های اجتماعی، روابط سالم، داشتن اعتماد به نفس، تعادل روانی از جمله نیازهای مهم و اساسی نوجوانان است. فراهم نمودن این موارد موجب ایجاد تأثیرات مثبت در سلامت  و عملکرد اجتماعی و تحصیلی آنان و کاهش اضطراب، استرس، افسردگی، فشارهای روانی  و رفتارهای خطرآفرین می شود.

شرکت و تشویق در فعالیت های ورزشی مانند پیاده روی، باشگاه رفتن، دویدن موجب انحراف مغز دانش آموز دبیرستانی از اضطراب می شود.
تغذیه و رژیم غذایی سالم شامل خوردن میوه، سبزی، لبنیات، پروتئین، خوراکی های سالم از جمله عوامل کاهش اضطراب دانش آموز دبیرستانی است.

اجازه دادن به نوجوان برای انجام کارهای مورد علاقه و شادی آور، اجازه گوش دادن به موسیقی مورد علاقه یا خواندن کتاب های غیر درسی، رفتن به ورزشگاه برای دیدن بازی یا تماشای فیلم مورد علاقه، رفتن به اردو یا تفریح دسته جمعی، همگی از مواردی است که موجب ایجاد شادی، خوشحالی و کاهش اضطراب در فرد می شود.

اضطراب امتحان در دانش آموزان دبیرستانی

امروزه اضطراب امتحان به عنوان یک مشکل مهم در سیستم آموزشی مطرح شده است که سالانه میلیونها دانش آموز دبیرستانی را در سرتاسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد. فرد در این نوع اضطراب در توانائی های خود دچار شک شده و نتیجه آن کاهش توانایی مقابله فرد در موقعیت امتحان و ارزش یابی است.
مشاوران برای رفع این مشکل دانش آموزان از روش هایی مانندگفت و گو درباره نگرانی ها و تقویت حافظه و تندخوانی استفاده می کنند.

تمرینات فردی کاهش اضطراب دانش آموز دبیرستانی

تنفس عمیق و صحیح، هوشیار بودن در لحظه، افزایش تمرکز حواس، تسلط بر احساسات، تسلط بر تغییرات ناگهانی بدن، آرام بودن و داشتن آرامش در هر شرایطی، افزایش قدرت تخیل و ذهن خلاق، دردودل و صحبت با دوستان، افزایش قدرت شنوایی و درک، قدرت (نه) گفتن در موارد حساس، ایجاد محیطی شاد، همگی این موارد از تمریناتی است که فرد خود برای کاهش اضطراب خود می تواند انجام دهد.

حرف آخر

به خاطر داشته باشید که تمامی این نکاتی که در این مقاله ارائه شد نمی توانند اضطراب دانش آموزان دبیرستانی را از بین ببرند.
بلکه فقط به مدیریت بهتر شرایط کمک می کنند.
هر چقدر توان مدیریت مواجهه با اضطراب در نوجوانان دبیرستانی تقویت شود، آینده ای سالم تر و بهتر را در پیش رو خواهند داشت.